در فلسفه اسلامی و به‌ویژه در حکمت متعالیه، مفهوم غایت و کمال به‌عنوان اصول اساسی در تبیین آفرینش و حرکت موجودات نقش محوری دارد. ملاصدرا با ارائه نظریه حرکت جوهری و تشکیک وجود، انسان کامل را به‌عنوان جامع‌ترین و کامل‌ترین موجود معرفی می‌کند که تمامی مراتب هستی را در خود جمع کرده و به شدت وجودی بالاتری نسبت به دیگر موجودات دست یافته است. ملاصدرا این ویژگی را نتیجه فنای توحیدی انسان کامل دانسته و او را غایت بالذات موجودات می‌داند؛ چرا که انسان کامل نه‌تنها خود به هدف نهایی آفرینش، یعنی قرب به حق تعالی، دست می‌یابد، بلکه واسطه‌ای برای رساندن سایر موجودات به کمالاتشان است. این جایگاه منحصر به فرد به دلیل جامعیت وجودی انسان کامل، مظهریت تام اسماء و صفات الهی، و نقش واسطه‌ای او میان حق و خلق است. مقاله حاضر با تحلیل این مفاهیم، نشان می‌دهد که از دیدگاه ملاصدرا، کمال و غایت نهایی تمامی موجودات در وجود انسان کامل جمع می‌شود و او تجلی نهایی هدف آفرینش و مظهر کامل نظام احسن است.
)